Генацыды Беларусаў - ЛІТВІНАЎ / ФАТАЗДЫМКІ, ФАКТЫ, ЛІЧБЫ , МАПЫ

Yigael Yehudi

раввин Игаэл Львович Йегуди из Минска

"Куропаты" - фейк на массовых погребениях жертв нацистского геноцида в Минске

https://www.youtube.com/channel/UCwD...ILrDpWP_CwnuOQ

15. в куропатских захоронениях были обнаружены галоши из автомобильных покрышек, которые носили узники минского гетто.

Ханс-Георг Вик, кажется, выступая в Куропатах, сказал, что за жертвы Куропатов ответственность несут оба народа как русские, так и белорусы. Может вы мне точную цитату напомните?
БНФ-овцы возмутились.

Немцы с колаборационистами постреляли евреев, а Вик, пользуясь тем, что Позняк ввел общественность в заблуждение, ответственность переложил на русских и белорусов.
и немцы тут как бы ни при чем(Позняк же сказал). Пускай мол русско-белорусские дурачки за это немецкое преступление отдуваются.
Хитрый немец. Наверняка знает, что это немецких рук дело, а делает вид, что согласен с Позняком, ведь так спихнуть ответственность выгоднее.

Жители белaруских деревень о репрессиях: "Было, што забіралі 18 чалавек за адну ноч"

https://talks.by/showthread.php?t=14...1#post36614699

Машинист из 3-й квартиры — вредитель, повар из 2-й — шпион. Адреса расстрелянных в 30-е годы минчан
Читать полностью: https://news.tut.by/society/541966.html

Расстрэл 29 кастрычніка («чорная ноч») — расстрэл больш за 100 прадстаўнікоў беларускай інтэлектуальнай эліты — выбітных дзеячоў культуры, мастацтва і навукі, а таксама грамадзкіх дзеячоў тагачаснай БССР — у ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 году ў сутарэньнях менскай унутранай турмы НКВД («амэрыканкі»). Пазьней суды СССР амніставалі большасьць рэпрэсаваных у сувязі зь іх невінаватасьцю. Такім чынам, у гэтыя дні рэпрэсіі, якія чыніла кіраўніцтва СССР у тыя гады па ўсёй краіне, дасягнулі ў Беларусі свайго піку[1], бо з 4 сакавіка 1937 г. да 22 траўня 1938 г. (444 дні) на Беларусі было рэпрэсавана каля 100 тысяч чалавек (у сярэднім за ноч арыштоўвалі 230 чалавек).

Казакі на беларускай зямлі: што расказваюць архівы СБУ

1942 г. я добровольно поступил на службу в «РОА» (…) командовал взводом 230-го батальона «РОА», в составе которого я был до июня 1942 г. и охранял военные объекты в г. Гомель (…) В июне 1942 г. в составе батальона выехал в Смоленскую область, и там до второй половины месяца 1942 г. командовал взводом, вместе с которым принимал участие против партизан в Смоленской области.

Пальчыкоўскі і ягоныя сябрукі па 230-м батальёне «РОА» — адзінкавыя антыгероі і ўвогуле выключэнне?

Далёка не адзінкавыя і далёка не выключэнне. Той жа Гомель, 1941—1942 гг.

Хто першымі ідзе служыць гітлераўцам? Першымі кідаюцца да новых уладаў тыя, хто арыентаваўся на расейскую манархічную ідэю.

Начальнікам гомельскага аддзела асветы становіцца нехта Рытвінскі, які дамагаецца, каб немцы пазачынялі тыя беларускія школы, якія існавалі за савецкім часам. Начальнік паліцыі Гомельскай вобласці, былы палкоўнік РККА Васіль Кардакоў, уводзіць дарэвалюцыйныя званні «квартальных», «урядніков» і «становых пріставов». Ён жа займаўся і вынішчэннем гомельскіх яўрэяў.

Аховай таго ж лагера ДУЛАГ-121 займаецца «РОА», а аховай гомельскай турмы — «русская поліція».

Агульная колькасць ваякаў з таго ж «РОА», якія займаліся генацыдам беларусаў, невядомая. У архівах спецслужб сустракаюцца адно нумары гэтых частак і шматлікія інфармацыі пра карныя акцыі супраць партызан і мірнага насельніцтва.
http://nn.by/?c=ar&i=195628

Вопрос придания статуса историко-мемориального места массовому захоронению жертв сталинских респрессий возле деревни Хайсы в Витебской области будет рассмотрен после окончания всех поисковых и архивно-исследовательских работ. Такой ответ на запрос получила Витебская организация партии БНФ от Витебского областного совета депутатов.
Читать полностью: https://news.tut.by/economics/559283.html

"Досье № 1. «Я помню ночь, когда за нашей семьей приехал «черный ворон»

Отца арестовали намного раньше, 23 января. В тот день была сессия Академии наук, после обеда планировался его доклад. Какой-то невысокий человек поманил его пальцем из-за двери. Отец вышел из зала — и как в воду канул. Мать его искала — не находила. Потом одна боевая племянница помогла узнать, что он арестован. Отец писал, но письма были совсем на него не похожи. Он сидел в тюрьме 9 месяцев, все это время шли допросы, на него давили! Однажды пришло письмо, что надо приготовить вещи, что его будут куда-то переводить. Через много лет мы узнали, что отца на следующий день расстреляли.

Он был умным человеком, образованным. Составил атлас Беларуси, руководил группой по экономической географии для вузов, на белорусском языке.

...
Досье № 3. «Як будуць забіраць цябе, не распісвайся, ды бяры з сабой куфайку і шапку»
Як маці падбірала імя, «якое б выжыла»

— Калі я нарадзілася, маці доўга думала, якое імя мне даць. Перабірала ўсе імёны, што знала, што ў сям'і былі: Тані, Марыі, Наталлі… усе загінулі. А ёй нада такое імя, каб яно выжыла. Думала месяц, болей. Потым казала: «Як гэта мне мазгі прыдумалі, што ёсць жа імя Зіна! У нас Зін раней не было. Зіначка, можа, табе і не нравіцца гэта імя, но я другога даць не магла, каб ты не паўтарыла іх лёс».

Чаму я з’явілася на свет? Маці была ў лагеры, бацька таксама. І маці сказала яму: знаеш, нада нам нарадзіць дзіцёнка. Бацька кажа: «Дурань ты, што ж мы натворым? Як гэта дзіцё будзе жыць?». Але маці прыстала: «Нада нарадзіць. Мы загінем, калі не будзе дзіця — ніхто і знаць не будзе, што тут з намі стала, з нашымі роднымі. Дзіця вырасце і раскажа». І вось так я: пад ёлкай нарабілася, пад ёлкай нарадзілася. Васьмімесячная была, пра мяне казалі: «Ну, можа, да вечара і дажыве». Але во, жывая. І праўда расказваю, як яны жылі.
Як камсамольцы прызналі бабулю «чуждым элементам»

— У бабулі было 12 дзяцей, двое памёрлі ад недагляду. І вось наступіў 1930 год — уночы ўрываюцца ў хату камсамольцы, чалавек 30 з навакольных вёсак. Паднялі дзяцей, старэйшы камсамолец загадвае бабулі: «Распішыся, што ты дабравольна едзеш на высылку». А бабуля: «Куды ж вы забіраеце мяне, кажуць, нейкія калхозы робяць?». «А ты чужды элемент у калхозе». Бабуля мая неадукаваная, «чужды элемент» — гэта для яе кітайская грамата. А ён хватае за горла: распішыся. Ну бабуля крыжык паставіла. Забралі ўсіх, хто ў хаце быў: бабулю, восем дзяцей, нявестку, унучку малую.
Читать полностью: https://news.tut.by/society/560151.html

"

"Мы в плену у "своих". Репрессированный художник из Мeнска в картинках описал тюрьму, суд и лагеря--


усё што нам трэба ведаць пра маскавіцкія акупацыі , жах што яны рабілі з намі ....


https://talks.by/showthread.php?t=14...1#post36983069

Остались шестеро из девяти. Как репрессированных писателей вычеркивали с групповых фотографий
Репрессии 1920−1950-х годов вычеркнули жизни сотен белорусских литераторов и культурных деятелей. Их приговаривали к расстрелам и высылкам. Государственный литературный музей Янки Купалы во время работы над выставкой «Страчаныя абліччы» обратил внимание, как белорусы пропадали с фотоснимков и книг.

Выставка «Страчаныя абліччы» посвящена белорусским литераторам и культурным деятелям, которые пострадали от репрессий, она уже несколько недель проходит в литературном музее Янки Купалы. Среди экспонатов — снимок 1913 года, с премьеры пьесы «Павлинка» в Санкт-Петербурге.


— На гэтым фотаздымку ёсць многія нашыя дзеячы: Янка Купала, Паўліна Мядзёлка, Браніслаў Тарашкевіч, многія ішныя. Яшчэ там ёсць зацёртае аблічча Аркадзя Смоліча — географа, вядомага дзеяча з беларускага руху, — рассказывает сотрудник музея, куратор выставки Павел Королев. — Хтосьці, у чыёй уласнасці было гэтае фота, акуратненька зацёр Аркадзя Смоліча пасля арыштаў. Калі ты знаходзішся на адным здымку з тым, каго арыштавалі, гэта можа быць і з табой. Былі разам на фота — прычына лічыць, што вы знаёмыя.




Аркадий Смолич — крупный специалист в географии экономики, картографии. Один из инициаторов объявления БНР. В советское время его репрессировали несколько раз. Летом 1930 года он в числе сотни белорусских ученых, писателей был арестован по сфабрикованному делу «Союза освобождения Беларуси». Ученого сослали на 5 лет в Сибирь. В 1937 году снова арестовали, расстреляли летом 1938 года в омской тюрьме.
По одному из приговоров Аркадия Смолича реабилитировали в 1957 году, по другому — только в 1988.
Павел Королев отмечает, что в страхе затирали не только изображения на фотографиях, но и вычеркивали имена из книг.
— Ёсць кніжка — «Выпісы з беларускай літаратуры». Літаратурны крытык Уладзіслаў Чаржынскі выдаў яе ў 1929 годзе. А ў 1930-м пачаліся арышты. І ён пачынае кніжку перапрацоўваць, бо ёй нельга карыстацца. Акуратненька алоўкам зацірае прозвішчы арыштаваных: Максім Гарэцкі, Усевалад Ігнатоўскі, Язэп Лёсік і іншыя… Гэтая кніга захоўваецца ў музейных фондах, але зараз яе можна паглядзець на выставе.
Еще один яркий пример утраченных образов можно будет посмотреть в том же музее позже, на выставке, посвященной латвийскому поэту и общественному деятелю Яну Райнису. У читателей TUT.BY есть возможность взглянуть на нее уже сейчас.
Правда, тут уже неугодных писателей вычеркивала идеология. На помощь приходил виртуозный монтаж.
На оригинальном снимке — девять писателей. Фотографию сделали в 1929 году, на конференции по языкознанию, на которую приехал Ян Райнис.
Читать полностью: https://news.tut.by/society/565347.html


https://news.tut.by/society/565347.html

Читать полностью: https://news.tut.by/society/565347.html




Читать полностью: https://news.tut.by/society/565347.html

"Как поступят с вашей семьей

Ваши ближайшие родственники, скорее всего, получат шифр «ЧСВР», то есть «члены семьи врагов народа». Если вас арестовали до середины октября 1938-го, супругу вашу не заберут одновременно с вами, только если она беременна, тяжело или заразно больна или сама сдала вас. Во всех остальных случаях ее на 5−8 лет отправят в один из лагерей для жен врагов народа***.
Читать полностью: https://news.tut.by/society/563923.html


"

«Новогрудчанин Александр Горелик партизанил в белорусских лесах с 1942 года. В 1943-м командовал советским диверсионным отрядом, на счету которого 62 вражеских эшелона. Большой заслугой Бельских он считает то, что им удалось спасти огромное число евреев. Но об их боевых подвигах говорит уклончиво: – Предлагали мне руководить этим отрядом, но я отказался – там ведь сплошная детвора. – А воевать с фашистами они помогали? – Не хочу говорить. Но, во всяком случае, ко мне за взрывчаткой не обращались. – Вояки они были ерундовые, да и остальные отряды с ними не очень-то дружили, – вспоминает житель деревни Куписк Михаил Булавко. Между тем еврейские и советские партизаны все же участвовали в совместных операциях. Например, 8 мая 1943 года взяли деревню Налибоки. Вацлав и Мария Адамцевич вспоминают, что тогда пострадали и невинные люди, а треть домов сгорело. Когда полицейские, набранные из числа местных жителей, начали стрелять по партизанам и ранили старшего, тот скомандовал убивать всех без разницы и жечь дома. – В этот день человек сто убили, – рассказывает Леонарда Юнцевич. – Когда пошел дождь, по улице кровь текла… Во время похожего боя в 1944 году сгорела деревня Куписк. Владимир Сидо тогда был мальчиком. Картина, как мать готовит обед на дымящемся пепелище, оставшемся от родного дома, до сих пор стоит перед глазами…» http://vgr.by/index.php?option=com_c...2332&Itemid=49

__

" скомандовал убивать всех без разницы и жечь дома. – В этот день человек сто убили, – рассказывает Леонарда Юнцевич. – Когда пошел дождь, по улице кровь текла"

http://www.euroradio.fm/by/748/reports/28076«У Навагрудку і ваколіцах карэспандэнт Еўрарадыё сустрэўся з людзьмі, якія памятаюць партызанаў-братоў Бельскіх, герояў галівудскага фільма “Выклік”, ролю аднаго з якіх выканаў знакаміты "бонд" Даніэл Крэйг…Звесткі пра шэсць ваенных аперацый, у якіх разам з савецкімі партызанамі удзельнічалі людзі Бельскага, падаюць ў кнізе “Як мы перажылі Халакост з яўрэйскім партызанскім атрадам у Беларусі” Доў Коген і Джэк Каган.Аднак пра ўзяцце мястэчка Налібакі 8 мая 1943 года яны не ўзгадваюць. Няма такой сцэны і ў фільме. А вось сведкі тых падзей, якія дагэтуль жывуць у Налібаках, успамінаюць, як партызаны спалілі вёску і забілі шмат нявінных людзей, якіх абвінавацілі ў падтрымцы немцаў.Жыхарка Налібак Марыя Адамцэвіч апавядае:Адамцэвіч: “Бачым мы, партызаны ідуць пад белымі гэтымі нашыўкамі. Ідуць наступаць на Налібакі. У канцы (вёскі – аўт.) была зроблена каплічка, і тут быў нямецкі пост, самаахоўцы. Як партызаны ішлі, яны не стралялі – спалі. Падыйшлі партызаны сюды ў вёску, і тут давай ужо самаахоўцы страляць. І некаторых партызанаў недзе пасярэдзіне вёскі забілі. Дык тады самага старшага партызана ранілі, дык ён сказаў: “Біць і паліць усіх, не разбірацца”.Паводле спадарыні Марыі, пачалі страляць і ў тых, хто ніякага дачынення да самааховы не меў. Так загінуў яе сваяк. Адамцэвіч: “І адзін выняў пісталет, партызан, і кажа: “І ты такі ж сукін сын, самааховец!” І нашага застрэліў, і наш ужо там лёг. І тады ўжо і пайшлі далей. І тады ўжо бамбілі, усю вёску спалілі”.Мясцовая жыхарка Леанарда Юнцэвіч кажа, што ў той дзень загінула каля ста чалавек. І калі пайшоў додждж, па дарозе цякла кроў.Мы даведаліся, што Налібакі – не адзіная вёска, якую спаліла група з савецкіх і яўрэйскіх партызанаў. У 1944 годзе падобная гісторыя здарылася ў Купіску.Уладзімір Сідо быў тады маленькім хлопчыкам. Ён кажа, што партызаны пачалі дзейнічаць, калі набліжалася Чырвоная Армія, а дагэтуль з немцамі змагаліся менш.Сідо: “Пяць атрадаў было. Тут такога руху не было. Дзе бліжэй дарогі, дык там яны, можа, і дзейнічалі. А тут яны сядзелі і мала што рабілі. Ужо калі Чырвоная Армія была пад Мінскам, тады яны троху выйшлі. Паказаць сябе”.У Купіску таксама была самаахова, набраная немцамі з мясцовых хлопцаў. Аднак партызаны ў супрацоўніцтве з немцамі абвінавацілі ледзь не ўсіх вяскоўцаў. За гэта спалілі вёску. Пасля людзі па два, а хто і па тры гады жылі ў зямлянках.Сідо: “Комін толькі застаўся. Усё. А там усё спалена. Гавораць, з кожнай хаты стралялі. Не стралялі з кожная хаты. На гэта спасылаліся”.Партызаны забілі стрыечную сястру Уладзіміра Сідо, муж якой, між іншым, з 1940 года быў савецкім актывістам.Сідо: “Партызаны забілі маю стрыечную сястру. Яна адчыніла вакно. Партызаны ж былі свае, не баялася ж. Той падыйшоў і кажа: “Дай боты хромавыя”. А яна кажа: “Бацька, няма ж хромавых у нашага мужыка”. Ён - бах у галаву. І ўсё, і кончана. Грабілі, усё пад чыстую грабілі, як ёсць”.А ці былі сярод гэтых партызанаў людзі Бельскіх?Сідо: “Аб’ядналіся яны. Думалі, такая ўжо тут крэпасць. У тут, дзе крама зараз, быў пры Польшчы сырзавод. У гэтым доме мураваным зрабілі ўмацаванні. Васямнаццаць чалавек было. Не немцаў, а ахоўцаў. Ну што ж там васямнаццаць чалавек… Пакуль кулямёт працаваў, яны яшчэ трымаліся”.Усіх з мясцовай паліцыі падчас узяцця Купіска забілі. Нябожчыкаў скінулі на бераг Нёмана, і яны плылі па рацэ.Мы пацікавіліся, ці спрабавалі пасля вайны сваякі знайсці і асудзіць вінаватых у забойстве сястры? Уладзімір Сідо адказаў, што спробы былі, але безвыніковыя.Сідо: “Не судзілі. Тады наш нічога не дабіўся. Вайна спісала ўсё – хто вінават, хто не вінават. Нічога не дабіліся...” »

«Den 15.Januar 1943. Woloschin-Kreise...15 января 1943 года местное население передало, что партизаны говорили: от московских влаcтей они получили указание - нападать на населенные пункты и разорять предприятия и учреждения. Партизаны приговорили к смерти лиц, работающих в немецких учреждениях.Так, в сельской местности района Woloschin они выписали два военно-революционных приговора: господину Gernaschewitsch и его семье с 4 детьми, господину Bazjan и его семье с 5 детьми. Этот трибунал привел приговор в исполнение. Крестьяне из деревни Bielokorez утверждают, что партизаны ночью несли оружие в направлении Chwoschtschowka - в 8 км от Woloschin. Они произвели несколько артиллерийских выстрелов по Woloschin, но не нанесли никакого ущерба. Люди, терроризируемые партизанами, просили об ускорении формирования Самообороны. Местное население может уничтожить партизан-бандитов, так как оно знает район и будет помогать своей Самообороне»-----------------------------------------------------------------Национальный архив Республики Беларусь, ф.370., оп.6, д.98., л.6.(перевод с немецкого - http://kurt-bielarus.livejournal.com).

Але цікава, што кажа КГБ-ФСБ-шны сайт -

Нацыянальны склад чэкістаў, які прыведзены НА АФІЦЫЙНЫМ САЙЦЕ ФСБ (!!!)

(У КАРНЫХ ВОРГАНАХ(чэкісты), ад агульнай колькасьці -
"русских" - 77,3%, габрэяў - 9,1%, латышоў - 3,5%, украінцаў - 3,1%, палякаў - 1,8%, немцаў - 0,6%, літоўцаў - 0,4%, эстонцаў - 0,3%, армянаў - 0,2%.


У ЦЭНТРАЛЬНЫМ АПАРАЦЕ карных ворганаў (чэкісты) -
"русских" - 69,5%, латышоў - 8,7%, габрэяў - 8,5%, палякаў - 3,7%, беларусаў - 3,3%, украінцаў - 2,7%.)


"На 1 мая 1924 года в центральном аппарате работало 2 402 сотрудника. Из них русских -1670, латышей - 208, евреев - 204, поляков - 90, белорусов - 80, украинцев - 66. На долю лиц одиннадцати других национальностей приходилось всего 3,5 процента состава4. В целом можно отметить, что при постоянном росте численности аппарата ОГПУ в нем приблизительно сохранялся национальный состав кадров, установившийся в начале 1920-х годов."


Дык вось, уся гэтая мразь, працавала на РАСЕЙСКУЮ ІМПЭРЫЮ, выконвала ЯЕ волю, волю РАСЕЙСКАЙ ДЗЯРЖАВЫ - гэта "истинно русские ребята", габрэі, латышы, палякі, украінцы...
Яны выконвалі на БЕЛАРУСКАЙ ЗЯМЛІ злачынныя загады РУСКАЙ ДЗЯРЖАВЫ і тое што там абсалютная большасьць былі "русские" - натуральна.
http://www.fsb.ru/history/read/1999/kapchinsky.html

""Гэта была глыба". Радзім Гарэцкі пра рэпрэсаванага бацьку, расстралянага дзядзьку і лёс інтэлігенцыі





Памятаю яшчэ адну гісторыю… Аднойчы мама адправіла мяне з бабуляй у Запарожжа. Там жыў яе брат родны, Сяргей, — быў майстрам на авіяцыйным заводзе. І на завод спусцілі план па «поимке врагов народа». Я быў сведкам, як забіралі дзядзьку. Жонка была цяжарная. Мы са стрыечнай сястрычкай маёй Інай малыя былі, нават не адразу зразумелі, што адбываецца. Смяяліся: во, нейкія дзядзькі ў хату прыйшлі! А потым самі плакалі.
Читать полностью: https://news.tut.by/society/565707.html
"

" на завод спусцілі план па «поимке врагов народа»" акупанты сатаністы былі , плян ....

"З адкрытых крыніцаў вядомыя імёны пяцёх забітых у Курапатах. Сярод іх — Мардыхай Шулькес, Мойша Іясеевіч Крамер і Штам. У іх 10 чэрвеня 1940 году ў Горадзенскім астрозе былі сканфіскаваныя грошы, што пазначана на афіцыйных бланках квіткоў, знойдзеных у адным з курапацкіх пахаванняў. Найбольш верагодным часам расстрэлу гэтых ахвяраў археолаг, кандыдат гістарычных навук Алег Іоў лічыць лета — раннюю восень 1940 году. Дакладна вызначана, што ў Курапатах адпаведна 22 і 27 лістапада 1937 г. былі забітыя муж і жонка, менчукі Сцяпан і Соф’я Жукоўскія, абвінавачаныя ў супрацы з польскай выведкай. Гэтыя невінаватыя людзі былі рэабілітаваныя толькі праз 22 гады — 5 лістапада 1959 г"

https://novychas.by/poviaz/kurapaty-...cjom-i-smercju


Спіс з 47 жыхароў вёсак у навакольлі Курапатаў, рэпрэсаваных у 1930–1940-я (патрабуе спраўджвання ў іншых крыніцах)



Паводле Лідзіі Крывіцкай (1935 г.н.) з вёскі Зялёны Луг:

1. Мясцовы настаўнік Грыневіч (арыштаваны да вайны).
2. Антон Матусевіч (1906 г.н.). Жыў на хутары, дзе цяпер трамвайны прыпынак на вул. Сядых у Менску (арыштаваны 19 лістапада 1937-га, расстраляны ў Менску 28 снежня 1937-га як агент польскай выведкі).
3. Настаўнік беларускай мовы і літаратуры Цнянскай школы Маслоўскі (забіты партызанамі падчас акупацыі).
4. Настаўніца батанікі Цнянскай школы (забітая пасля вайны).
5. Дырэктар і выкладчык беларускай мовы і літаратуры Цнянскай школы Цітовіч (забіты пасля вайны).



Паводле Зінаіды Тарасевіч (1937 г.н.) з Менску:

1. Сям’я Скварчэўскіх з Дроздава — 8 чалавек. У 1930-я гады НКУС схапіў і выслаў дваіх з сям’і — бацьку і сына. Пяцёра дзяцей сына і яго жонку не чапалі, аднак бацькаву хату адабралі і перавезлі на торфазавод (цяпер ААТ “Торфабрыкетны завод «Цна»“), што ў той час дзейнічаў недалёка ад вёскі — на паўночны захад ад яе.
2. Андрэй Філіповіч, Сцяпан Церлюкевіч, Сяргей Воранаў і Павел Дзятко з Хмарынскай Цны. Расстраляныя ў 1937 г.
3. Сям’я Шалімаў з Новай Малінаўкі з трох чалавек. Раскулачаная ў 1930 г. Гаспадара Хведара Цімохавіча расстралялі, а гаспадыню Домну Паўлаўну і сына Змітра выслалі ў Свярдлоўскую вобласць. Ніхто з іх на Бацькаўшчыну не вярнуўся.
4. Сям’я Зенчык з Чыжоўкі ў складзе 11 чалавек: Настасся Паўлаўна Зенчык, яе дзеці Уладзімір, Антаніна, Іван, Кацярына, Таццяна, Вікенцій, Вера і Павел, а таксама нявестка Вера і ўнучка Алена. Сям’ю раскулачылі ўначы з 3 на 4 сакавіка 1930 году і выслалі на Поўнач. Ніхто з іх на Бацькаўшчыну не вярнуўся, апроч Таццяны з дачкой Зінаідай, народжанай у ГУЛАГу ў 1937 г. (цяпер — старшыня Беларускай асацыяцыі ахвяраў палітычных рэпрэсіяў Зінаіда Тарасевіч).
5. Сям’я Мільгуй з Цнянкі з 4 чалавек: Віталь Мільгуй, Лізавета Мільгуй-Тоўсцік з вёскі Падбалоцце, дзеці Алесь і Соф’я. Сям’ю ў 1930-я гады раскулачылі і выслалі на залатыя капальні на Калыму. Паколькі золата закуплялі ЗША, вязні адносна добра харчаваліся і выжылі.



Разам 30 чалавек




Паводле Зоі Залецкай (1937 г.н.) з Цны:



1. Міхась Зарэцкі, сапр. Міхаіл Яўхімавіч Касянкоў (20 лістапада 1901, в. Высокі Гарадзец, Сенненскі павет, Магілёўская губерня, цяпер Талачынскі раён, Віцебская вобласць — 29 кастрычніка 1937, Менск, НКУС) — беларускі празаік, драматург, перакладчык, крытык. Да вайны жыў у Цне. Імаверна, расстраляны ў Курапатах.
2. Мой бацька, каваль Уладзімір Залецкі (05.08.1900–05.08.1973). У 1932 годзе яму забаранілі жыць у Менску, і ён вымушаны быў пасяліцца ў бацькоўскай сядзібе ў Цне. Праз тры гады тату саслалі ў Быхаў, а ў 1937-м зганілі на 10 гадоў лагераў. Калі пачалася вайна, бацька збег з Калымы, аднак яго злавілі і клеймавалі. Удалыя былі другія ўцёкі. Зімою 1942-га таварнякамі, хаваючыся між вагонамі, дабраўся да Усць-Каменагорску. На мясцовым базары тату, распухлага ад абмарожанняў, выратаваў ад немінучай пагібелі старшыня мясцовага калгасу. Там бацька працаваў і адтуль на пачатку 1944-га пайшоў на фронт артылерыстам пад прозвішчам Залескі. Быў узнагароджаны медалём “За баявыя заслугі”. Пасля вайны, пазбягаючы новых рэпрэсіяў, уладкаваўся на працу ў прысталічнай вёсцы Слепні. І толькі праз гады сам выправіў прозвішча ў вайсковым білеце на сваё сапраўднае. Але так і не дачакаўся рэабілітацыі.





Паводле Вольгі Бароўскай (1927 г.н.) з Цны:



Мой муж Зміцер Бароўскі (1918–1994), былы франтавік, з Цны. Быў высланы на Салаўкі, але перад вайною вызваліўся і вярнуўся дахаты. Пасля забойства гаўляйтара Беларусі Вільгельма Кубэ 22 верасня 1943-га Зміцер Бароўскі як закладнік год правёў у катавальні гестапа. Пасля вызвалення Беларусі ўдзельнічаў у Другой сусветнай вайне. Аднак праз тое, што выйшаў жывым з рук нацыстаў, 29 снежня 1949 году быў арыштаваны нкусаўцамі і асуджаны на 10 гадоў лагераў на Калыме. Вызваліўся ў 1956 годзе.
Дырэктар Цнянскай школы Арсен Груша.
І мясцовы доктар Канановіч (арыштаваныя ў адну ноч вясною 1938 году супрацоўнікам НКУС, жыхаром Цны Грышкам Бацяном; расстраляныя).



Разам 3 чалавекі



Паводле Матруны Мантасавай (1914 г.н.) з Зялёнага Лугу (З. Пазняк і Я. Шмыгалёў, цыт. арт.):



Двух мужчынаў Стрыго з Падбалоцця невядома за што ноччу забралі ў 1937 годзе.





Паводле Валянціны Шаханавай (1929 г.н.) з Цны (З. Пазняк і Я. Шмыгалёў, цыт. арт.):



Трое жыхароў вёскі Якубавічы: расстралялі за тое, што адзін на аднаго па злосці нагаварылі.





Паводле Таццяны Матусевіч (1906 г.н.) з Зялёнага Лугу (Георгий Тарнавский, Валерий Соболев, Евгений Горелик. Куропаты: следствие продолжается. Москва: Юридическая литература, 1990):



Cпачатку быў арыштаваны Зароўскі, потым браты Іван і Васіль Стрыго з Падбалоцця, затым настаўнік Касцюк, і, урэшце, мой муж Антон Матусевіч. Паводле архіўных сведчанняў, браты Стрыго і Антон Матусевіч праходзілі ў адной справе і былі расстраляныя як “агенты польскай выведкі”. У 1950-я гады гэтая крымінальная справа была прыпыненая “праз адсутнасць у іх дзеяннях складу злачынства”.
***

"Один из таких мастеров, настоящий рекордсмен – Василий Михайлович Блохин. За свою долгую трудовую биографию генерал-майор Блохин лично расстрелял около 20.000 человек. Два других призёра — Пётр Иванович Магго и С.Н.Надарая — остали с большим отрывом: всего примерно по 10.000 расстрелянных на каждого."

http://ttolk.ru/2013/02/07/%D1%81%D1...5%D0%BD%D1%8B/

80 гадоў таму, у ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года, адбыліся масавыя расстрэлы беларускай эліты
За адну ноч з 29 на 30 кастрычніка 1937 года НКВД расстраляла больш за сотню беларускіх дзеячоў культуры розных нацыянальнасцей. У іх ліку былі Тодар Кляшторны, Міхась Зарэцкі, Мойша Кульбак, Алесь Дудар, Ізі Харык, Анатоль Вольны, Міхась Чарот, Юлі Таўбін, Платон Галавач ды інш. Гэта была кульмінацыя вынішчэння саветамі беларускіх элітаў.

Усяго саветы рэпрэсавалі каля 600 тысяч жыхароў Беларусі. Прыкладна 200 тысяч з іх загінулі.

Былі рэпрэсаваныя практычна ўсе моцныя вясковыя гаспадары, усе міністры і топ-менеджары прадпрыемстваў, большасць акадэмікаў і прафесараў, 90% пісьменнікаў, незалежна ад нацыянальнасці і палітычных перакананняў.

Як і гітлераўскі, сталінскі рэжым вынішчаў эліты падкантрольных народаў, каб падавіць іх здольнасць да супраціву. Рэпрэсіі ў Беларусі былі асабліва маштабнымі, бо наша краіна межавала з еўрапейскімі, а значыць, лічылася патэнцыйна здольнай да паўстання і аддзялення.

У памяць пра «чорную ноч» у нядзелю ад 23-й вечара ў Курапатах, у месцы пахавання ахвяраў савецкага рэжыму, пройдуць начныя чытанні з удзелам гісторыкаў, паэтаў і музыкаў.
https://nn.by/?c=ar&i=199788

Помнік чэкістам у Смаргоні




У той час, як бязьвінныя ахвяры сталінскіх рэпрэсій дзясяткі гадоў замоўчваліся афіцыйнай прапагандай, паўсюдна паўставалі помнікі іх катам. Адзін з такіх «мэмарыялаў» месьціцца ў Смаргоні на Гарадзеншчыне.

Скульптурная кампазыцыя ў выглядзе шчыта, мяча і чырвонай зоркі з савецкай атрыбутыкай усталяваная на ўваходзе ў гарадзкі парк. На мармуровай пліце надпіс па-расейску: «Слава чекистам, павшим в борьбе с врагами нашей Родины».

Што за ворагі супрацьстаялі супрацоўнікам НКВД, не ўдаклядняецца, але ў сьвятле сёньняшняга дня выглядае, што заміналі жыць перадусім свае ж грамадзяне.

https://www.svaboda.org/a/28821914.html

Тут.бай Распавядайце гісторыі рэпрэсаваных сваякоў #памятаем1937 #remember1937

"Как вас будут пытать

На допросе от вас потребуют назвать имена сообщников. Вы скажете, что никогда не думали покушаться на советский строй, поэтому сообщников у вас нет. На этот случай в арсенале у следователя много способов освежить вам память. Например, показать ордера на арест ваших близких. Если вы не поддадитесь психологическому давлению, в ход пойдет физическое. В 1937 году, в отличие от 1930-го и 1934-го, физические методы воздействия санкционированы ЦК ВКП (б). «Опыт показывает, что такая установка дала свои результаты, намного ускорив дело разоблачения врагов народа», — объявит Сталин в 1939 году в своей шифрограмме.

Как вас будут пытать? Возможно, на пару суток бросят в камеру с температурой всего несколько градусов выше нуля. Возможно, поставят в узкий деревянный ящик со вбитыми с внешней стороны гвоздями. Возможно, до изнеможения заставят ходить гусиным шагом. Возможно, посадят на заостренную ножку табуретки. А возможно, станут зажимать пальцы дверью до тех пор, пока вы не будете готовы признаться во всем и оговорить если не других, то хотя бы себя. Это самые распространенные виды пыток, но не самые жестокие.

Игорь Кузнецов:

«Сотрудник минского горотдела НКВД БССР Подберезкин в 1939 году поведал о таких преступлениях своего начальства: «Одновременно хочу остановиться на той практике, которая была введена Болдиным при выполнении приговоров. Болдин и сотрудник горотдела Гонтаренко перед приведением приговора в исполнение вызывали арестованных и под видом начала снова их допроса зверски избивали палками и специальной резиной. Это инсценировалось вопросами: «Признаешь ли себя виновным?» — и били до тех пор, пока осуждённый не заявлял, что он виноват, после чего приводили приговор в исполнение».
Читать полностью: https://news.tut.by/society/563923.html

"
Одним из мотивов массовых репрессий было желание НКВДистов обогатиться за счет утилизируемых ими советских граждан. В годы Большого террора в 1937-38 годах НКВД превратилась в мародёрскую организацию: чекисты обирали у смертников вещи и деньги, и пропивали их; снимали золотые коронки; занимались приписками – якобы этапированным на расстрел нужны деньги на питание – деньги присваивались.


Традиции мародерства

Еще в августе 1919 года ВЧК издала приказ о том, что вещи расстрелянных концентрируются у видного чекиста А.Беленького — начальника охраны Ленина — и распределяются по указанию Президиума ВЧК.В 1920-е в ОГПУ ещё вёлся учёт конфискованных вещей у приговорённых к расстрелу. Верхняя одежда осуждённых обычно изымалась в доход государства, ценные вещи распределялись за бесценок (или расхищались) чекистами, ими также торговали в особых магазинах. Эти спецмагазины были открыты в период «Большого террора», а в годы гражданской войны присвоение имущества осуждённых осуществлялось открыто. ЧК изначально была не только карательной, но и мародёрской организацией.

Награбленное шло, в первую очередь, начальству....
Сберкнижки же вовсе просто уничтожали, так что бывшим арестантам доказать наличие у них вкладов оказывалось практически невозможно. Возврат же стоимости конфискованного имущества, согласно все той же инструкции, должен был производиться «в размере сумм, фактически полученных от реализации этого имущества» за безценок в комиссионках."

https://antisovetsky.blogspot.se/2016/12/blog-post_33.html

«расстрельная папка» 1941 года Черниговского УНКВД с зафиксированными актами расстрелов, притом большая часть — первой половины 1941 года, то есть именно довоенные. Документы, скажу честно, просто жуткие. Полтора килограмма бумаг «как расстреливали», «где расстреливали» и «в чьем присутствии расстреливали», все очень аккуратно и по-советски бюрократически зафиксировано. Есть фамилия «исполнителя» по Чернигову — младший лейтенант НКВД Ананий Горфиенко, и фамилии людей, которых он расстрелял. Скажем, только за первые семь месяцев 1941 года товарищ Горфиенко собственноручно расстрелял более тысячи человек. То есть 143 человека в месяц, или 4,7 человека в день — это если без выходных, коммунистических праздников и перерывов на традиционные чекистские пьянки и такой же традиционный чекистский опохмел. Кстати, этнических белорусов среди расстрелянных около семидесяти человек, в основном — Западная Беларусь…
Читать полностью: https://news.tut.by/culture/552203.html

" современного исследователя террора в СССР Тимоти Снайдера, который подсчитал, что в Беларуси в то время «было расстреляно и замучено до смерти в 25 раз больше людей, чем в России», а Беларусь, по мнению исследователя, «была самой страшной зоной смерти в мире».
Читать полностью: https://news.tut.by/economics/568359.html
"

"Государственная Дума России в среду приняла специальное заявление "памяти жертв голода 30-х годов на территории СССР"

В результате голода, вызванного насильственной коллективизацией, пострадали многие регионы РСФСР (Поволжье, Центрально-Черноземная область, Северный Кавказ, Урал, Крым, часть Западной Сибири), Казахстана, Украины, Белaруси. От голода и болезней, связанных с недоеданием, в 1932-33 годах там погибло около 7 миллионов человек"

жанчына з Нясвіжа пайшла ў госці да міліцыянера, які ў 1949 годзе арыштоўваў яе бабу і дзеда 15

Гісторыю сваёй сям'і і міліцыянта Янчэўскага апавядае Наста Азарка.
Што тады насамрэч адбывалася — ніхто ўжо не скажа. Чыёй віны было болей — таксама.

Тады ў нас вёсак не было, а былі хутары. Калі пачалася вайна, Сашы было 15, Мані — 13. Была ў Сашы стрыечная сястра Наташа. І была яна замужам за камуністам. У памяці людзей засталося гэтае прозвішча, якое доўгі час наводзіла на ўсіх партыйных актывістаў ды простых людзей самы натуральны жах і якое па гэты дзень узгадваюць шэптам. Дэмух Мікалай. І пайшоў ён на фронт. Кажуць, што да жанчыны пачаў заляцацца нейкі ўпаўнаважаны. Жонка напісала пра гэта мужу, той вярнуўся дадому. Забіў упаўнаважанага. А далей…

Назад — расстраляюць за дэзерцірства. Тут заставацца — ці то ўжо ўзяў страх, ці то сумленне, ці то што яшчэ. Сышоў у лес. Да партызанаў.

Гэта ў падручніках пра партызанаў пішуць, што яны героі. А насамрэч не разбярэш, хто лепшы — чужак з цукеркаю ці свой партызан з аўтаматам…

Знайшоў групоўку людзей, якая хавалася таксама, з розных прычынаў. У прынцыпе, гэта стандартны варыянт. І пачалося. Можа, і не хацеў забіваць, але ў вайну ўсё спісвалася на вайну. Падумаць і пакаяцца можна было потым… калі паспееш.

Кіраваў групай з шаснаццаці чалавек (а можа, іх было болей, ды не ўсіх схапілі ці з цягам часу засталося столькі) Раманчук з Баяраў.

Група брала на сябе залішне рызыкі. Рабавалі, забівалі, здзекаваліся. Расстралялі камуністычных дзеячаў…

Дэмух клікаў у свой хаўрус й майго дзеда, якому тады было каля дваццаці. Але той з вайны вярнуўся з медалямі й на мыліцах, з падстрэленай нагою. У 1946 г. ажаніўся. Маладая жонка, маленькае дзіця. Якое тут партызанства?! Але злачынцы зрабілі налёт на мясцовую краму, а потым тое, што скралі, знайшлося закапаным на дзедавым гародзе… Помста? Падстава? Зноў-такі, безвыходнасць?

Аляксандр Азарка, дзед Настассі, быў паранены на вайне.

І ці не ад безвыходнасці Дэмух з галаварэзамі наважыўся пры канцы свае шалёнае эпапеі (1949 год) «прыйсці» ў Квачоўскі сельсавет падчас сходу актывістаў пад кіраўніцтвам намесніка старшыні райвыканкама Бірукова… Была жорсткая разня, падчас якой Дэмуха падстрэлілі.

Уначы ён і некалькі ацалелых партызанаў, узброеныя, уваліліся да дзеда ў хату.

Гэта цяпер лёгка казаць, што маглі б не пусціць і справы не было б. Гэта цяпер лёгка ўсіх вінаваціць. А тады што б зрабіў малады хлапец, якому толькі споўнілася 23 гады, якому балюча было стаяць на цяжка параненай назе, калі побач была яшчэ зусім маладзенькая жонка й паўтарагадовы сын? А хтосьці знайшоўся добразычлівы, хто гэта бачыў.

Якое ў той час следства? На гары схаваўся забойца, да таго ж сваяк, а на гародзе пакрадзеныя з крамы рэчы… вінаваты. У сваяцтве са злачынцам. Кампаннік. У тым, што своечасова не паведаміў, куды патрэбна. А калі ты вінаваты, то й жонка твая, вядома, таксама. А пра маці з бацькам і гаварыць няма чаго. Усіх, пад корань, на Калыму. У Салаўкі. У Джэзказган. Паўвёскі тады вымелі. Больш як сто чалавек.

Справу вёў падпалкоўнік М.А. Аршынаў. Цікава было б даведацца, што з ім сталася… Спачатку забралі маіх прадзеда Фёдара й прабабку Соф’ю. Потым дзеда Сашу. Потым і па бабу Маню прыйшлі.

І вось тут ужо пачатак новае гісторыі. Баба Маня хацела ўзяць з сабою дзіця. Майго дзядзьку. Міліцыянт, які яе арыштоўваў, пачаў упрошваць, каб яна пакінула сына, не брала з сабою. Таму што іх усё роўна разлучылі б. Забралі б хлопчыка ў дзіцячы дом, а там — іншае прозвішча, іншае імя, іншая біяграфія… Згубіліся б назаўсёды.

Міліцыянт Мар'ян Янчэўскі (на матацыкле) угаварыў Марыю Азарку не браць з сабой сына, каб той не прапаў у ГУЛАГу.

Спытаеце, адкуль знайшоўся такі, сардэчны? Але ж знайшоўся! Мар’ян Іосіфавіч Янчэўскі. Самому тады было 25. Ці ж дзядзька не разумеў, што ў гэтай дурной справе ну хай сабе хлапец вінаваты, што своечасова не сказаў, не здаў, а можа, і дапамагаў насамрэч, бо баяўся за жонку з дзіцем. А можа, і у вайну з імі ведаўся, раз сваякі… А можа, перакананні. Але якая сувязь са страшнаю бандаю ў гэтае дзяўчыны, што й сама яшчэ дзіця, а ўжо на руках малое? У бабы бабскі клопат…

Яму быў дадзены загад. І ён мусіў яго выконваць. Гэта цяпер лёгка казаць — а мог і не, мог сысці з органаў, мог перайсці ўвогуле ў штаб, каб не бачыць і не чуць, каго… Не мог! Сам бы пайшоў па этапах, і гэта ў мяккім варыянце. Каб не панеслі. Жыць хацелася ўсім. А тое, што даводзілася вось такіх вось дзяцей кідаць у турмы, лагеры, ссылкі, дык час быў такі. Магчыма, дзяўчына спадабалася Мар’яну, магчыма, ён ужо й сам разумеў, што яна ні ў чым не вінаватая, і таму стараўся як мага дапамагаць ёй ды іншым дзяўчатам у этапе.

Бабуля пакінула сына ў роднай вёсцы, а сама паехала па лагерах. Аўгуста потым забрала да сябе бабуліна сястра Эфця. Гадавала, пакуль Маня вярнулася.

Маленькі Аўгуст, дзіця ворагаў савецкай улады, з бабай Вікцяй.

Шмат давялося прайсці дзядулю й бабулі, перш як лёс зусім выпадкова ізноў звёў іх разам. Дзед быў ва Уладзіміры — сядзеў у закрытай турме. Трымаў галадоўку. У Куйбышаве сядзеў, Іркуцкай вобласці, у Тайшэце і Брацку, і, нарэшце, Казахстан — горад Джэзказган. Назва якая — нібы пясок на зубах. Мужчынскі й жаночы лягеры. Яны сустрэліся там. Маладосць брала сваё. Схітроўваліся ладкаваць таемныя спатканні.

У лагеры Кенгір баба падарыла дзеду ўласнаручна пашытую наўлечку, а дзед бабе — самаробную шкатулку.

Дамаўляліся з ахоўнікамі, таварышамі, сядзелі ў карцарах, але ўжо болей не выпускалі адно аднаго з поля зроку.

Потым быў 1953 год. Смерць Сталіна перакуліла свет з ног на галаву. Пераглядаліся справы. Пераглядаліся вінаватасці. Амністыя прыйшла да бабулі ў 1954 годзе, да дзядулі — у 1956 годзе.

Вярнуліся дадому. Да сына. Да сям’і. Пачалі адбудоўваць наноў двойчы пакалечанае жыццё.

Дзед Аляксандр пасля вяртання з лагера.

Таго маладзенькага міліцыянта Янчэўскага бабуля й дагэтуль узгадвае з вялікаю ўдзячнасцю і добрымі словамі. Міліцыянт аказаўся больш чалавечным, чым стрыечны дзядзька. Разумею, што пра гэта было б лепей таксама прамаўчаць, таму што гаворка ідзе пра Якуба Коласа.

Падчас пераследу мы звярталіся да яго з просьбаю дапамагчы. Уратаваць. Паслабіць прысуд. Ён збаяўся. Вядома, і тут трэба казаць пра тое, што час быў такі. Нават калі й паспрабаваў бы Якуб Колас зрабіць хоць што-небудзь, то ўсё адно не дапамог бы, а, мала таго, і сам бы заграз у той багне. Можна цяпер казаць, што час чумы прабачае ўсё. І страх, і адступніцтва. Але хіба можна зразумець дарослага сталага чалавека, якому бліжэйшы быў статус Народнага пісьменніка, чым лёс нікому не вядомае няшчаснае дзяўчыны, аднае з мільёнаў…

Дэмух адсядзеў усе дадзеныя яму 25 гадоў. Хворы й разбіты, недзе яшчэ доўга бадзяўся, перш як аднойчы ноччу вярнуўся ў родную вёску. Ноччу ж і памёр. І ноччу яго пахавалі. Баяліся помсты.
https://nn.by/?c=ar&i=200983

Ягоная ўнучка, Ілона Мікалаеўна, была маёй першай настаўніцаю. Выйшла замуж. Цяпер яна матушка ў царкве ў Нясвіжскім раёне.

Дзядуля й бабуля пасля 1990 году падавалі ці не штогод на рэабілітацыю. І заўсёды прыходзіў адказ — яны былі асуджаныя правільна. Крыўдна. Дзед дажыў да васьмідзесяці. Памёр у 2007. Хворы. Ляжаў каля года.

Калі на мяне ў 2006 годзе была распачатая крымінальная справа за ўдзел у Маладым Фронце і міліцыянты ці не штодзень хадзілі па хаце, той страх, які яны здолелі ўтаймаваць за доўгае спакойнае жыццё, вярнуўся. Старым было цяжка й страшна. За мяне. За ўсіх нас. Разумелі, што тых павальных рэпрэсіяў ужо не можа быць, што больш нікога ў турму не пацягнуць следам за мною, калі справа дайшла б да суду. Але было вельмі цяжка. Міліцыянты гэта бачылі, таму стараліся як мага супакойваць старых, казалі, што нічога страшнага не будзе, што хутка ўсё скончыцца й скончыцца добра. Так яно й сталася.

Дзядуля моцна перажываў за ўсіх нас, маладых. Пасля нашае маладафронтаўскае галадоўкі ён негалосна пераняў эстафету й давёў яе да фіналу. Свайго фіналу. Ціха й спакойна.

Баба Марыя Азарка паспела нацешыцца праўнучкай.

І нечаканы працяг гэтае гісторыі. Была для школьнікаў сустрэча з ветэранам міліцыі ў нашым аддзеле МУС. Мар’янам Ёсіфавічам Янчэўскім. Пра гэта было напісана ў раённай газеце, адкуль я і даведалася, што чалавек, які некалі арыштоўваў бабулю, жывы і жыве ў нашым горадзе.

Вырашыла схадзіць да Мар'яна Янчэўскага ў госці.

Дый нагода была — бабуля ўвесь час яго ўзгадвала, чаму б не зрабіць так, каб гэты чалавек ведаў, што на яго ніхто зла не трымае… Дзядок, які адчыніў мне дзверы, выглядаў даволі бадзёра. Калі ж я растлумачыла мэту свайго візіту, твар ягоны дык і зусім прасвятлеў. Ён памятае кожны эпізод з тых часоў ліхалецця, памятае й маю бабулю, і маці майго дзядулі. Нават сам узгадаў іх імёны, ледзь толькі я нагадала пра год зняволення.

Ён узгадаў і Дэмуха. Са спачуваннем. Выказаўся, што няшчасны быў проста заблытаным чалавекам, якому насамрэч не было ўжо ніякага выйсця, як толькі забіваць, забіваць, забіваць… Калі б знайшоўся хтосьці, хто мог яго своечасова спыніць, магчыма, пакаранне за страшныя ўчынкі панёс бы толькі адзін Дэмух альбо нашмат менш людзей, чым тады…

У гады ягонай маладосці загады не аспрэчваліся. Забаранялася нават думаць над іхным сэнсам. Усе разважанні пакідаліся на пасля, калі ён заставаўся сам-насам з сабою, ды і то таемна нават ад самога сябе, таму што асэнсаванне падзеяў прыводзіла да яшчэ больш страшэнных вынікаў. Мар’ян Ёсіфавіч вельмі хацеў спадзявацца, што з гэтых дзяўчат, якіх ён вымушаны быў арыштоўваць, хоць хто-небудзь выжыве, хоць хто-небудзь здолее вярнуцца. Ён прыехаў на нашу нясвіжскую зямлю ў 1942 г. ды так тут і застаўся. Усё сваё жыццё сп.Янчэўскі прысвяціў адданаму служэнню народу і ніколі не забываўся пра тых, хто не без ягонага ўдзелу быў вырваны з жыцця, кінуты ў пустэчы Казахстана, на каго назаўсёды было пастаўлена кляймо ворага.

Я прыйшла да яго не з абвінавачваннем, але з падзякаю. Падзякаю за тое, што ён застаўся чалавекам у нечалавечых абставінах.

Гэта й ёсць адзін з хрысціянскіх прынцыпаў: прабачыць сёння ўчорашнім нашым ворагам. Мы не маем права іх вінаваціць. За свае ўчынкі яны адкажуць перад Богам. А нам патрэбна маліцца пра іх пакаянне й уратаванне. І самае лепшае, што мы можам зрабіць для тых, хто насамрэч гэтага заслугоўвае, — падзякаваць за нястрачаную чалавечнасць.

Таму што гэта і наш крыж таксама.
Замест пасляслоўя. Дзевяць гадоў пазней

Артыкул быў упершыню апублікаваны ў «Нашай Ніве» ў 2008 годзе. Настасся Азарка перачытала, удакладніла яго і дапоўніла фотамі сёлета.

«Мар'ян Янчэўскі пайшоў з жыцця ў 2014 годзе, — расказвае яна. — Бабуля Марыя з 2014 года знаходзіцца на нашым даглядзе ў сувязі з тым, што зламала шыйку сцягна і не рухаецца.

У 2024 годзе, праз 75 год пасля прысуду, можна будзе дабіцца чытання справы, планую перачакаць гэтыя гады і звярнуцца ў КДБ з просьбаю аб рэабілітацыі.

І напоўніцу разумееш, што адчуваў і з якімі думкамі Мікола Дэмух «клаў» сельсавет, калі ўсю цябе калоціць адначасова з раз'юшанасці і ўласнага бяссілля перад службоўцамі, якія здзекліва пасміхаюцца табе ў твар, бо ўпэўненыя ў сваёй абсалютнай беспакаранасці», — дадае Азарка.
https://nn.by/?c=ar&i=200983

Міліцыянт Мар'ян Янчэўскі (на матацыкле) угаварыў Марыю Азарку не браць з сабой сына, каб той не прапаў у ГУЛАГу.
https://nn.by/?c=ar&i=200983